Auteur van het boek Jazz in Rotterdam, Hans Zirkzee interviewde en schreef over talloze jazzmuzikanten die een band met Rotterdam hebben of hadden. Musici die veel reizen en mensen ontmoeten hebben vaak mooie en interessante verhalen te vertellen. 
Deze biografie werd deels gepubliceerd in Jazz in Rotterdam en werd aangevuld met later beschikbaar gekomen informatie.

De familie Vlietstra is in Rotterdam een bekend muzikantengeslacht. Onder anderen Jos, Jan en Peter zijn nog steeds, niet onverdienstelijk, actief in de muziek. Zij zijn schatplichtig aan hun peetvader:

Jan Vlietstra (Rotterdam, 9 juni 1907- Rotterdam, 11 november 1995) Soloartiest op piano en accordeon en leider van de Brighton Syncopators.

Jan werd geboren in de Raephorststraat 113. Op 7-jarige leeftijd verhuisde het gezin naar de Maaskade op het Noordereiland. Hij kreeg vanaf zijn achtste pianoles bij mevrouw Van de Berg, wiens zoon Jan later als gitarist toetrad tot Vlietstra’s eigen orkest. Na de Mulo had hij baantjes als jongste bediende bij Möllers ijzer en staalhandel en als aankomend klerk bij het gemeentelijk energie bedrijf. In 1925 speelde hij piano bij de toneelvereniging M.E.K. (met eigen krachten) en hij trok de aandacht van de directeur van het Prinses Theater, waar gerepeteerd werd. De man bezorgde hem veel schnabbels. Vooral op bruiloften en partijen waarmee hij meer verdiende dan bij het G.E.B. Jan stopte met werken en hij volgde pianolessen bij de heer Drukker en theorielessen bij de heer Fhilipse aan de Maatschappij tot Bevordering van Toonkunst aan de Van der Duinstraat. Volgens zijn zoon Jos hield hij een min of meer warrig verhaal over het feit dat hij twaalf jaar op het conservatorium had gezeten. Het conservatorium was destijds nog geen officiële opleiding. Elke muziekschool kon zich die naam aanmeten. Er was van huis uit helaas geen geld meer voor de lessen en Jan moest van zijn vader Karel maar een baan zoeken. Het was afgelopen met het ‘herenleventje’.

Na een kortstondige betrekking bij de gemeente en een baan bij Pfaff naaimachines kon hij professioneel musicus worden. Eerst schnabbelde hij rond 1927 in het weekend bij café Paling (met de stoomtram ‘De Moordenaar’ naar Hellevoetsluis) en maakte in 1928 deel uit van het orkest van de dansschool Meuniers Frères aan de MIddellandstraat met: Gerrit Kasteleijn (as, klar), Wim Kasteleijn (tmp), Max v.d. Graaf (ts), Henk Jalink (slw) en Kees Broere (as,klar). Zijn professionele carrière begon in 1930 als vaste pianist bij het dansinstituut van Elly Kalmeyer gelegen op de hoek van de Nieuwe Binnenweg en de ’s-Gravendijkwal (hoofd van dit instituut was de Amsterdamse dansdocent en bekende jazzpionier James Meyer).

Brighton Syncopators in Mephisto. Twee dagen voor de brand. Lou van Dust (ts), Cas Pijpers (ts, muzikaal leider), Jan van de Berg (git, z), Ben Barendse (as, kl, v), Nico Vervoort (2^e tmp), Leen Hugens (1^e tmp), Jake Green (tmb, tapdans en show), Jan Vlietstra (zakelijk leider, p), Henk Jalink (slw) en Joop de Ruiter (cb).

BRIGHTON SYNCOPATORS
Voor het jaarlijkse eindbal van de dansschool in de Diergaardesociëteit werd Jan gevraagd een orkest samen te stellen. Via het bekende artiestencafé van Charlie Stock aan de Kruiskade boekte hij Meijer Wery (saxen, klar, v), Jacques Tammerijn (cello), Isaak Park (tmp) en slagwerker Siem Bosman, elk voor 2,50 per uur. Het orkest viel in de smaak en Jan werd gevraagd elke zondagmiddag de dansmuziek in de Diergaardesociëteit te verzorgen. Jan voldeed echter niet als orkestleider. Hij werd vervangen door een van de broers van Meijer Wery. Jan begon een studie orkestleider en arrangeur. In 1933 formeerde hij zijn eigen orkest, The Brighton Syncopators, dat in december 1937 door Jacques Papier werd gevraagd als pauzeorkest (twee maal twintig minuten) in Negropalace Mephisto. Papier had hen in de Bijenkorf gehoord.

Brighton Syncopators in Mephisto. (Rotterdams Nieuwsblad 2 mei 1938)

BRAND
Het was Jacques Papier niet gelukt het orkest van Bobby Martin te continueren. De band verhuisde naar Dancing Pschorr en The Brighton Syncopators werden vanaf 1 mei 1938 de hoofdact. De band had zich voor deze serie optredens goed voorbereid en zich in speciaal aangemeten banduniformen gestoken. In de vroege ochtend van 11 mei werd Jan door Siem van der Werff (Siem Kentucky), die boven Mephisto woonde, gebeld. Het Negerpaleis stond in de brand! Al hun instrumenten waren compleet gesmolten en de banduniformen verbrand. Alleen Cas Pijpers bleek verzekerd. Zijn geruïneerde saxofoon heeft nog een tijdje in de etalage van de muziekwinkel Hakkert gestaan. De benefietavond in de Cosmopoliet was goed bedoeld, maar bracht nauwelijks iets op.

‘Wie had dat ooit kunnen denken, dat men ’s avonds over de Binnenweg (nu Oude Binnenweg, HZ) lopend, geen vrolijke klanken hoort tuimelen uit nummer 94, geen auto’s voor de deur, geen licht, geen mensen, maar in plaats daarvan een zwart donker gat, leeg, troosteloos: Mephisto verbrand! Hoe bestaat het! Ik sta even voor die zwart geblakerde ruimte, denk aan de vele beroemdheden, die hier stampvolle zalen trokken, een enthousiaste menigte, een klankenmengeling, Swing, negers, parfum en tussen dat alles doorschietend, de heer Jac. Papier, de enthousiaste directeur. Benny Carter – Hawkins – Hayes – Johnson – Harry Pohl – Johnny Dunn – Cas Mac Cord – Bobby Martin, als een bonte mengeling zie ik ze voorbij me gaan door de zwarte, leeg gebrande zaal … De enige plek, waar men zich in Rotterdam aan jazz te buiten kon gaan, de wereldstad met één zwartgeblakerde zaal… het paleis der negers! Een politieagent stoort mijn overpeinzing: doorlopen alstublieft. Het einde van een Tigerrag … ‘Mephisto is dead’. ’t Is net of ik de omwonenden blij hoor zuchten? Rotterdam zit echter weer op zijn negerpaleis te wachten!’ (W.H. v.d. Berg uit de Schoevers Koerier, juni 1938).

Het zwartgeblakerde Negerpaleis

Het orkest verhuisde naar Du Nord, de Cosmopoliet en Maison de Klerk. Korporaal Jan Vlietstra werd tijdens de mobilisatie van augustus 1939 opgeroepen, maar hij mocht zijn engagement bij dansschool De Klerk op de zaterdagavond wel volbrengen. De tweede week van mei 1940 was het huis van de familie Vlietstra (broers Piet en Karel) aan de Maaskade gebombardeerd. Het gezin verhuisde naar Schiedam. Jan kreeg een engagement in Plaswijck. Na het verbod op Engelse titels ging de band door als Jan Vlietstra’s Ensemble. Bij het volgende engagement in Lommerrijk in Hillegersberg werd John Ottelé als dansleraar aangesteld. Dansen onder leiding van een dansleraar was namelijk niet verboden.

The Brighton Sycopators Jan Wundering (as), Jan Vlietstra (p), Leen van den Bos en Piet Coomans (saxen), Maup Israels (tmp), Henk Jalink (slw) en Jake (Jack) Green. Opgave Leen van den Bos.

WERKVERGUNNING
Dick Beuzenberg, de dagelijks bestuurder van de vakgroep amusementsmuziek en een goede kennis van Jan, had de band een werkvergunning verschaft. Tijdens het eerste oorlogsjaar werkte Jan Vlietstra’s Ensemble in dancing Het Westen aan de Mathenesserweg, De Spil in Zuid en in de Ambassadeur met onder andere Henk Jalink (slw), Gerrit Kastelijn (sax, klar) en Siem Koker (v, sax). Later met zanger Peter Metaal en saxofonist Sander Sprong. Jan en zijn bandleden ontsnapten aan de Duitse oproep voor dienstplicht en de Arbeitseinzats via een door een lang in Nederland wonende Rijksduitser (de heer Vogelsang) georganiseerde dekmantel: de Technische Nothilfe. In begin 1944 had Jan een engagement bij de Claridge Bar (de latere fameuze De Fles) aan de ’s Gravendijkwal en Willem Krens’ Lido in Den Haag met Henk Jalink (slw), Piet Roem (p), Joop v.d. Veeken (sax, v), Sander Sprong (ts, klar) en Peter Metaal, die ook contrabas playbackte. Wegens de spertijd moesten de musici in de club blijven slapen.

RING
Jan had een gouden ring laten maken met daarop Mobilisatie 1939, zijn monogram en de Nederlandse leeuw aan de zijkanten. Een fanatieke NSB’er sommeerde hem in een Haagse tram zijn ring in te leveren. Jan weigerde dit en de tanden werd uit zijn mond geslagen. Zoon Jos draagt de ring nog steeds.

Jan schreef in zijn memoires: ‘Na de bevrijding kon ik mijn orkest weer een betere vorm geven met Jan Bogers (tmp, b), Henk Jalink (slw), Jan Kuipers (p), Frans Meyer (tmp, git), Piet Kolpa (sax), Bram Vermaat en ik zelf. De samenstelling van mijn orkest was namelijk gewijzigd omdat Sander Sprong orkestleider werd van de Skymasters en Peter Metaal een ander engagement aanging. Daardoor kreeg ik Piet Kolpa en Jan Bogers in mijn orkest. Met deze bezetting was het heel prettig werken, maar de echte Brighton Syncopators zijn het nooit meer geworden. Omdat alles in Nederland natuurlijk veranderde en grote orkesten te duur werden, ben ik in de entertainmentsfeer terecht gekomen.’

Jan Vlietstra in de Atlantic bodega met aan zijn vleugel een Claviolino en de Accordeophoon met daarop de Celestette.

CLAVIOLINO
Van juli 1947 tot en met 1953 was hij entertainer in Atlantic Bodega aan de Eendrachtsweg. Na het overlijden van de eigenaresse ‘Zus’ Scheffers-v.d. Steen werkte Jan met weinig plezier in de El Amra bar in de Hartmanstraat. Omdat hij als soloartiest zijn bandgeluid miste kocht hij een Claviolino, de voorloper van de analoge synthesizer, ontwikkelde een trapaccordeon, de Accordeophoon met daarbovenop een Celestette, een soort klokkenspel. Jos Vlietstra vertelde dat zijn vader later al zijn optredens op cassettes registreerde. Radiomaker Roland Vonk vond unieke radio-opnamen van de Brighton Syncopators in de Cosmopoliet eind jaren ’30. Op YouTube is een fotomontage met muziek te zien. Jan vertrok na een half jaar El Amra naar de er naast gelegen Alexandra Bodega. Later café-restaurant Centraal, Bellevue in Sliedrecht, Du Nord en Bristol aan de Coolsingel. Mede op verzoek van Joek Stam van de muziekhandel Stam gaf Jan piano en accordeonlessen. Vanaf 1963 doceerde hij muzikale vorming op de Starrenburgschool in Overschie en vanaf 1968 tot en met 1973 doceerde hij aan de Wolfert van Borselen scholengemeenschap. Op 26 april 1974 kreeg Jan Vlietstra voor 50 jaar muziekonderricht in Rotterdam de gouden eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje Nassau opgespeld door burgemeester Thomassen.

Met dank aan Jos Vlietstra.

BRONNEN
Artikel Roland Vonk RTV Rijnmond 6 augustus 2014
Bulletin Nationaal Jazz Archief nr. 14 artikel Hans Langeweg
Interview Jos Vlietstra 3 juni 2024
Jazz in Rotterdam, de geschiedenis van een grote stadscultuur (2015)
Jazzwereld juli 1934 en september. 1939
‘Het leven van een entertainer’ autobiografie Jan Vlietstra
NRC 11 september 1934
Rotterdams Nieuwsblad 2 maart 1987
Rotterdamsch Nieuwsblad (optredens Brighton Syncopators) 2 februari 1933, 23 maart 1933, 7 februari 1934, 29 september 1934, 24 december 1934, 2 mei 1935, 30 april 1936, 17 september 1936, 22 oktober 1936, 21 december 1936, 5 januari 1937, 25 maart 1937, 30 november 1937, 2 maart 1938, 7 maart 1938, 25 mei 1938, 1 juni 1938, 2 en 3 augustus 1938, 21 september 1938, 5 oktober 1938, 2 november 1938, 30 november 1938, 2 februari 1939, 23 februari 1939, 31 mei 1939, 28 juni 1939, 14 en 21 september 1939, 1 februari 1940 en 11 april 1940, 26 september 1940, 6 juni, 11 juni, 28 juni 1940, 6 september 1940 en 11 november 1940
Schoevers Koerier, juni 1938
Voorwaarts 4 september, 28 december 1937 en 30 maart 1940

Hans Zirkzee

Hans Zirkzee
‘mister’ jazz in Rotterdam,
muziekdocent,
saxofonist,
concertorganisator,
schrijver, jazz-historicus,
auteur van Jazz in Rotterdam
(de geschiedenis van een grotestadscultuur),
winnaar Dutilh-Prijs 2016

OVER R†JAM
Stichting Rotterdam Jazz Artists Memorial