Improtrio Grünen brengt eerste bezoek aan Nederland

Vertegenwoordigers van de Duitse improvisatiescene staan niet hoog op de shortlist van de programmeurs van het Tilburgse Paradox. Bij Paradox staan ze wel open voor suggesties. Dat het trio Grünen optrad was dan ook door toedoen van een regelmatige bezoeker. Deze is goed ingevoerd in het wereldje dat impro heet en fungeerde als onbezoldigd tussenpersoon. Paradox had hiermee de primeur van het eerste Nederlandse optreden van het trio. Pianist Achim Kaufmann, bassist Robert Landfermann en drummer Christian Lillinger behoren tot de eredivisie van de zinderende Duitse improscene.

PIANO
In 2015 won pianist Achim Kaufmann (1962) de Albert Mangelsdorf Award; de Duitse evenknie van de Nederlandse Boy Edgar Prijs. “Zijn muziek getuigt van harmonieuze subtiliteit en structurele diepte. Als een briljante pianist en componist heeft hij een genuanceerde, eigentijdse klanktaal gevonden door reflectief onderzoek van traditie, waarin poëzie, energie en abstractie in gelijke mate aanwezig zijn”, volgens de jury.
In Nederland is hij geen onbekende. Hij woonde en werkte 13 jaar in Amsterdam waar hij speelde met improvisatoren als Michael Moore, Wilbert de Joode, Han Bennink, Tobias Delius, Wolter Wierbos en Ab Baars.

De pianist wordt geroemd om zijn composities. Op de piano en lessenaars op het podium ligt dan ook voldoende bladmuziek. Maar er wordt vanzelfsprekend veel geïmproviseerd. Wanneer en hoe dat gaat met afspraken is heel pragmatisch: zodra één van hen een uitgeschreven melodie of thema aanvangt, wordt naar bladmuziek gegrepen en volgt de rest. Het gaat zoals het gaat. Het gemeenschappelijke doel is door met geluid en ritme tot een nieuw en onafhankelijke muzikale signatuur te komen. Het woord mainstream komt niet voor in zijn vocabulaire.

BAS
Contrabassist Robert Landfermann (1982) heeft een indrukwekkende staat van dienst. Hij is ook de oprichter van Grünen. Het ontstond in april 2009 toen hij Kaufmann en Lillinger uitnodigde om deel te nemen aan zijn lopende concertreeks in de Loft in Keulen. Hun eerste – volledig geïmproviseerde – ontmoeting werd opgenomen en vervolgens uitgegeven door het Portugese platenlabel Clean Feed Records.

Landfermann stond in 2006 ook aan de wieg van het Pablo Held Trio dat nog steeds actief is.
Het trio Grünen kent geen muzikale leider en het aandeel van de bassist is zowel initiërend als volgend bij zijn muzikale verkenningen. Hij plukt, trekt en slaat op de snaren. De strijkstok wijkt zelden van zijn zijde en wordt frequent op allerlei creatieve manieren en plaatsen op de contrabas gehanteerd.

DRUMS
Slagwerker Lillinger (1984) speelt net als de andere muzikanten in tal van andere uiteenlopende gezelschappen. Dat doet hij met ondermeer Tobias Delius, Frank Möbus, Wanja Slavin, Kaja Draksler en Petter Eldh. Lillinger is met zijn wijze van drummen en atletische postuur een imposante verschijning op het podium. En in een trio waar geen standaard ritmesectie bestaat en geen hiërarchie is, is de drummer ook solist. Virtuoos en creatief is hij zeker. Hij speelt krachtig en ingehouden met verrassende wendingen; alles strak en gecontroleerd. Ondertussen jongleert hij behendig met zijn drumstokjes en zorgt hij ook dat zijn haar goed blijft zitten. Op het toneel vraagt hij visueel de aandacht, het is een lust om hem bezig te zien en te horen.

ONVERWACHTE WENDINGEN
Er worden in Paradox twee sets gespeeld. De spontane improvisatie met een aantal vooraf bepaalde structuren zorgt voor complexe ritmische wendingen op onverwachte momenten. In het eerste stuk begint Kaufmann door deels de snaren van de piano met de hand te bespelen. Ook worden er regelmatig losse elementen op de pianosnaren geplaatst, zodat de piano geïmproviseerd wordt geprepareerd. Alle muzikanten zoeken elk voor zich naar de klank en het ritme dat past bij het moment. Dat doen ze zonder de dienende rol naar hun collega’s uit het oog te verliezen. Dat houdt het boeiend en zorgt voor spannende muziek. De drie virtuoze muzikanten hebben een soort anti-virtuoze benadering van spelen en zorgen daarmee voor een aangename onvoorspelbaarheid en avontuurlijke spanning.
Het kan ook een subjectieve waarneming zijn, maar naarmate het concert vordert, wordt de muziek toegankelijker. Bij de melodieuze toegift kun je het ritme meetikken en er is een licht aangename swing te ontdekken.

GRÜNEN
Achim Kaufmann – piano
Robert Landfermann – contrabas
Christian Lillinger – drums

Paradox Tilburg (NL) 11 december 2019
Tekst en fotografie: Ella & Eddy Westveer